Một trong những câu trả lời phổ biến nhất mà tôi nhận được cho câu hỏi “Bạn thích làm việc cho một công ty nước ngoài hay cho một công ty trong nước?” là: “Em muốn làm cho công ty nước ngoài vì đó là một môi trường làm việc chuyên nghiệp.” Và đây cũng là câu được sử dụng nhiều nhất trong đơn xin việc của các bạn sinh viên mới ra trường. Thú thật, mỗi lần nghe một bạn trẻ nào đó nhai lại câu “thần chú” này tôi lại tự hỏi không biết bạn đó có thực sự hiểu mình đang nói gì hay không hay chỉ đơn thuần là nhai lại theo quán tính một câu trả lời mà hầu hết ai cũng nói.
I. Thế nào là một môi trường làm việc chuyên nghiệp?
Trước khi nói về thế nào là một môi trường làm việc chuyên nghiệp, tôi xin được nói về một môi trường làm việc không chuyên nghiệp. Đó là một môi trường làm việc tùy tiện cẩu thả, không có nguyên tắc làm việc nghiêm túc. Họp hành thì liên tục nhưng năng suất lao động chẳng có bao nhiêu, người có tài thì bị vùi dập còn kẻ bất tài thì nhờ quan hệ hoặc chạy chọt cửa sau cứ thế mà thăng tiến. Đó là môi trường làm việc lương bổng không đủ sống, không có điều kiện phát triển về chuyên môn. Nhân viên thì yếu chuyên môn và vô trách nhiệm trong công việc còn sếp chẳng những bất tài và còn bất công thiên vị, kém về cả trình độ lẫn tư cách làm người. Đó là những công ty nơi mà các vị trí trọng yếu có được là nhờ những mối quan hệ và tiền bạc lo lót chứ không nhờ thực lực. Ở những công ty này, thành tích khen thưởng thì năm nào cũng có nhưng trên thực tế kinh doanh lỗ tiền tỷ nhưng cha chung không ai khóc. Đó cũng có thể là một công ty tư nhân của những bạn trẻ nổi hứng muốn khởi nghiệp bằng tiền của cha mẹ và cái bằng đại học quản trị kinh doanh mà không hề có chút kinh nghiệm thực tế và cũng không có tầm nhìn chiến lược. Các doanh nghiệp trẻ này làm việc tùy hứng, thích thì làm không thích thì nghỉ đi chơi, kế hoạch lập ra cho có chứ không có hướng thực hiện cụ thể, nhân sự thì bổ nhiệm tùy tiện lại thích chơi nổi chi tiêu mạnh tay nên tháng nào cũng bù lỗ rồi giải tán trong vòng 6 tháng tới 1 năm. Làm cho những công ty như thế chắc chắn bạn sẽ không có tương lai.
Nhưng khi thể hiện mong muốn được làm việc trong một môi trường làm việc chuyên nghiệp như ở các công ty lớn ở nước ngoài, các bạn trẻ thường chỉ nghĩ đến bề nổi của nó: lương thưởng cao, chính sách làm việc ưu đãi, ăn mặc đẹp, ngồi phòng máy lạnh với trang thiết bị hiện đại, các mối quan hệ với những đối tác lớn, có cơ hội ra nước ngoài và những chuyến công tác nước ngoài. Thậm chí các cô nữ sinh mộng mơ, fan cứng của truyện ngôn tình còn mơ về chuyện cổ tích thời hiện đại: một cô nhân viên tầm thường nhút nhát nhưng có trái tim nhân hậu bỗng dưng được một anh sếp trẻ tuổi đẹp trai, giàu có quyền lực và dĩ nhiên là độc thân để ý tới rồi cưới về làm vợ vượt qua hết những đối thủ cạnh chân dài sắc sảo thủ đoạn. Trong suy nghĩ thiếu thực tế của các bạn trẻ không có kinh nghiệm, môi trường làm việc chuyên nghiệp giống như một thiên đường mà doanh nghiệp mở ra để chờ rước các bạn vào đó để hưởng thụ những điều tốt nhất khi đi làm.
Nhưng khoan đã, ngừng mơ mộng mà quay về thực tế một tí nhé: MỘT MÔI TRƯỜNG LÀM VIỆC CHUYÊN NGHIỆP ĐÒI HỎI THÁI ĐỘ VÀ TÁC PHONG LÀM VIỆC CHUYÊN NGHIỆP CỦA NHÂN VIÊN. Câu hỏi của tôi đặt ra cho các bạn rằng: các bạn đã trang bị cho mình một thái độ làm việc chuyên nghiệp chưa trước khi mơ mộng về một môi trường làm việc chuyên nghiệp? Nếu chỉ dựa vào cái bằng đại học và chứng chỉ TOEIC 600 đạt được do học mẹo học tủ từ một trung tâm đào tạo tiếng Anh cấp tốc mà đòi hỏi được một vị trí xứng đáng trong một môi trường làm việc đầy ưu đãi thì tôi sẽ nói thằng một câu: Bạn không có cửa!
II. Những đặc tính của một môi trường làm việc chuyên nghiệp:
Một môi trường làm việc chuyên nghiệp và hiệu quả là kết quả nỗ lực lao động không ngừng của một tập thể có tinh thần trách nhiệm cao, có trình độ chuyên môn tốt và có thái độ làm việc nghiêm túc dưới sự lãnh đạo của một ban lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược sâu rộng. Chính vì thế nó không có lý do gì dung nạp những kẻ không đủ tiêu chuẩn muốn ăn may vì bất cứ một lý do gì. Cho dù bạn có may mắn được tuyển dụng lúc đầu, việc bạn có chứng tỏ bản thân mình xứng đáng để tồn tại không lại là một vấn đề hoàn toàn khác. Tôi đã từng tuyển nhầm một người hết sức tự tin về năng lực cũng như kinh nghiệm làm việc của mình nhưng khi đụng chuyện thì dù là chuyện nhỏ nhất cũng làm không được đã vậy còn không thể phối hợp với những nhân viên khác và luôn tìm cách bào chữa cho những lỗi sai của mình khi được nhắc nhở. Điều này nói lên một thực trạng, có một bộ phận không nhỏ những người xin việc không hề hiểu được và cũng không thể thích ứng được với môi trường làm việc chuyên nghiệp vì bản thân họ không có tác phong và thái độ chuyên nghiệp. Vì vậy, trước khi ảo tưởng thái quá về năng lực và trình độ của mình, các bạn trẻ xin việc cần hiểu rõ những đặc tính sau đây của một môi trường làm việc chuyên nghiệp:
1. Môi trường làm việc chuyên nghiệp coi trọng thực lực làm việc chứ không coi trọng bằng cấp: Bằng tốt nghiệp đại học cùng mớ kiến thức học được trong bốn năm của bạn không hề có chút giá trị thực tiễn nào cho dù đó là bằng loại giỏi đi nữa nếu bạn không chịu cố gắng chứng tỏ năng lực bản thân và học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước. Cả trình độ tiếng Anh của bạn nữa. Khi bạn phải sử dụng tiếng Anh trong công việc, bạn sẽ hiểu rằng những bài tập trắc nghiệm trong trường hay thậm chí là kỳ thi TOEIC chỉ là trò chơi con trẻ.
Ở môi trường làm việc chuyên nghiệp năng lực thực tế của bạn sẽ được đánh giá cách bạn giải quyết vấn đề và hiệu quả công việc. Đừng ngạc nhiên khi sếp bảo bạn phải làm những công việc bạn đã từng cho rằng “trình độ cỡ như mình thì chẳng bao giờ phải làm những việc thế này” để quan sát thái độ của bạn đối với công việc và kỹ năng giải quyết vấn đề của bạn. Nếu bạn từng coi thường những công việc nào đó là chỉ dành cho những người không có trình độ thì có lẽ đến lúc này bạn phải suy nghĩ lại. Thái độ kén cá chọn canh của bạn có thể khiến bạn bị đuổi việc đấy.
2. Môi trường làm việc chuyên nghiệp đồng nghĩa với năng suất lao động cao: Làm việc trong một môi trường chuyên nghiệp đồng nghĩa với việc bạn sẽ phải ngập đầu trong mớ công việc chất cao như núi. Không có chuyện đi trễ về sớm và nhởn nhơ trong thời gian ngồi ở công ty. Ở các công ty nước ngoài, khi cần thì sếp cũng xắn tay áo vào làm việc như nhân viên nên không có lý do gì bạn có thể chỉ ngồi bàn giấy và được quyền chọn những gì mình thích và không thích làm. Sẽ không có chuyện bạn có thời gian để tán gẫu với đồng nghiệp, chat chit với người yêu hay lướt facebook trong giờ làm việc đâu nhé. Khi làm trong một môi trường chuyên nghiệp, bạn sẽ hiểu rằng “việc nhàn và lương cao” chỉ có trong chuyện cổ tích của những kẻ lười biếng.
3. Môi trường làm việc chuyên nghiệp không có chỗ cho cảm xúc cá nhân: Do áp lực công việc căng thẳng và sự chỉn chu nghiêm túc trong công việc, sếp của các công ty lớn rất dễ nổi nóng khi nhân viên làm việc không đạt yêu cầu. Bạn sẽ phải nghe chửi thường xuyên cho mỗi sai phạm mà theo bạn là “nhỏ như con thỏ, có gì mà phải xoắn”. Không ít lần bạn sẽ bị mắng oan, nhưng mà hãy tập làm quen với điều đó. Các cô gái mau nước mắt mít ướt giỏi nhõng nhẽo với cha mẹ hay người yêu sẽ thấy rằng những giọt nước mắt của mình không hề có tác dụng trước mặt sếp mà trái lại chẳng khác nào đổ thêm dầu vào lửa một khi sếp bạn đã nổi điên.
Cho dù bạn có tan nát cõi lòng vì chia tay người yêu hay đang lục đục với vợ/chồng ở nhà, hay đang sốt ruột vì con ốm không người chăm sóc, bố mẹ nằm viện thì bạn vẫn không thể mang bộ mặt đưa đám hay lạnh như nước đá đi làm được. Bạn có thể xin nghỉ để giải quyết việc cá nhân nhưng nếu bạn đã đến công sở thì bạn phải giữ thái độ chuyên nghiệp để giải quyết công việc, giao tiếp với đồng nghiệp hay phục vụ khách hàng.
Làm việc trong môi trường chuyên nghiệp đồng nghĩa với việc bạn phải có tình trạng thể lực tốt và khả năng chịu được áp lực công việc cao. Bạn thường phải làm việc tăng ca, bận gì bận cũng chỉ được nghỉ nửa buổi và phải quay lại công ty ngay sau khi giải quyết công việc của mình nếu không muốn ngày hôm sau tối mặt tối mũi. Đến khi chạy deadline thì sếp cũng như nhân viên cắm mặt vào làm bất kể thời gian. Nếu sức khỏe thể chất và tinh thần bạn không tốt, bạn sẽ sớm loại bản thân ra khỏi cuộc chơi vì có rất nhiều người đang mong đợi thay thế vị trí của bạn.
4. Môi trường làm việc chuyên nghiệp công bằng một cách khắc nghiệt: Đừng nghĩ là ai vào một công ty nước ngoài cũng được lương cao hay thăng tiến. Bạn đóng góp được bao nhiêu bạn sẽ nhận lại bấy nhiêu. Bạn không đóng góp mà còn làm thất thoát nhẹ thì bị đuổi việc, nặng thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm, bồi thường thậm chí bị khởi tố. Bạn chẳng có đóng góp gì đáng kể thì việc giữ bạn lại công ty cũng là tốt lắm rồi. Chỉ khi nào bạn có sự vượt trội về bản lĩnh và tài năng thì bạn mới được trọng dụng và cất nhắc. Các mối quan hệ cá nhân với sếp hay cấp trên không thể cứu vãn bạn nếu bạn phạm sai lầm.
Những lời than vãn về áp lực công việc hay về lương bổng tốt nhất đừng để sếp bạn nghe thấy cũng như những lời nói xấu sau lưng đồng nghiệp hoặc sếp. Cho dù bạn có gặp chuyện gì đi nữa thì thái độ trong công việc của bạn vẫn phải chuyên nghiệp. Chỉ cần khách hàng phàn nàn về thái độ thiếu chuyên nghiệp của bạn thì bạn cũng sẽ lãnh đủ.
Nếu như người Việt Nam chúng ta hay năn nỉ hoặc đưa ra lý do lý trấu mỗi khi làm sai để mong người kia thông cảm bỏ qua cho mỗi khi phạm lỗi, hãy hiểu rằng những chiêu trò này không hề có chút hiệu quả nào đâu nhé khi bạn làm cho một công ty nước ngoài. Khi làm sai, điều tốt nhất bạn nên làm là thành khẩn xin lỗi, chịu sự khiển trách và rút kinh nghiệm để khắc phục hậu quả, đừng cố gắng giải thích hay bào chữa cho mình.
5. Môi trường làm việc chuyên nghiệp không phải là bối cảnh của truyện ngôn tình: Hỡi những cô nữ sinh mê tiểu thuyết ngôn tình, làm ơn tỉnh mộng. Cuộc đời và tiểu thuyết cách nhau đến vài ngàn dặm. Sẽ không có chuyện một cô nhân viên quèn tài năng và nhan sắc thường thường bậc trung lại có thể lọt vào mắt xanh của một anh sếp vừa đẹp trai sáu múi, vừa tài giỏi vừa giàu có lại độc thân để rồi đổi đời thành phu nhân giám đốc. Thứ nhất, các sếp lớn trong các công ty lớn phần lớn đều là người từ trung tuổi trở đi, đầu hói, tóc hoa râm, bụng phệ, mặt đầy nếp nhăn và đã có gia đình vợ con đề huề, chẳng có anh chàng soái ca mặt búng ra sữa nào làm tổng giám đốc cả. Thứ hai, họ có hàng tá nhiệm vụ quan trọng để giải quyết. Bạn bận ư, sếp bạn còn bận gấp 3-4 lần bạn. Đừng mong họ nhớ bạn là ai trong hàng trăm nhân viên dưới quyền chứ đừng nói là để ý tới bạn. Nếu họ có khen bạn hoặc tỏ ra thân thiện với bạn thì hãy nhớ rằng đó chỉ là những gì sếp làm để động viên nhân viên của mình chứ không phải là sự chiếu cố đặc biệt. Thứ ba, nếu các sếp có tình cảm riêng với nhân viên thì cũng phải là những người nếu không phải ngoại hình bắt mắt biết chiều lòng sếp thì cũng phải làm được việc cho sếp. Và những mối quan hệ giữa sếp với nhân viên trong công ty cũng chỉ là mối quan hệ qua đường sòng phẳng ăn bánh trả tiền. Nếu phải chọn lựa, người đàn ông kia sẽ chọn gia đình và sự nghiệp chứ chẳng có chuyện đánh đổi những thứ đó để chọn bạn đâu.
Tóm lại, nếu bạn muốn làm việc trong một môi trường chuyên nghiệp để có cơ hội phát triển, hãy trau dồi cho mình những kỹ năng cần thiết, rèn luyện cho mình tinh thần và thái độ làm việc chuyên nghiệp cũng như dẹp bỏ tự ái, tính ỷ lại,sự lười biếng và vô kỷ luật của mình để thích ứng được với môi trường làm việc chuyên nghiệp. Còn nếu chỉ biết mơ mộng mà không cố gắng thì bạn chỉ xứng đáng với những môi trường làm việc không chuyên nghiệp mà thôi.
